[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ecclesiam et rempublicam. Quod si, uti fit, homines rebus jak rzeczywiście się dzieje, ludzie nie bez ostrych
sprzeciwów pozwalają wyzuwać się z mienia, które
suis honesto labore partis se exui haud patienter ferunt, et
uczciwą pracą zdobyli, a wbrew prawom ludzkim i
contra jus humanum divinumque alienae vio-lentiae et
boskim stawać się pastwą obcej przemocy oraz
rapinae praedam fieri; praesertim cum alias omnino
grabieży, zwłaszcza kiedy skądinąd nie poczuwają się do
żadnej w ogóle winy, a w grę przy tym wchodzi sprawa,
inculpati sint, et ea res agitur quae ad jus civile minime
która w żaden sposób nie podlega kompetencji władzy
pertinet, sed ad suam cujusque conscientiam et animae
publicznej, ale jest rzeczą własnego sumienia każdego
salutem, cujus ratio soli Deo reddenda est: quid aliud
człowieka i zbawienia duszy, za co jednemu tylko Bogu
należy składać rachunek, w takim razie czego w ogóle
pene expectari potest, quam ut homines malorum, quibus
innego można się stąd spodziewać, niżeli że ludzie, mając
opprimuntur, pertaesi, sibi tandem persuadeant, licere
już dosyć nieszczęść i czując się przez nie uciemiężeni,
vim vi repellere, et jura sibi a Deo et natura concessa, nec
dojdą w końcu do przekonania, że gwałt trzeba odpierać
gwałtem, praw zaś, udzielonych sobie przez Boga i naturę,
propter religionem sed flagitia solum amittenda, armis1
które powinni tracić nie z powodu religii, ale występków
quibus poterunt defendere? Haec nimirum ita hactenus
wszelkim dostępnym sobie orężem bronić? %7łe tak
fuisse plus satis testatur historia et ita in posterum fore
faktycznie aż do naszych czasów się działo, o tym w
stopniu więcej niż dostatecznym świadczy historia, że zaś i
demonstrat ratio, quam diu illa de persecutione propter
na przyszłość tak samo będzie się działo, poucza rozum, jak
religionem valebit sive apud magistratum sive apud
długo mianowicie, czy to w pojęciach urzędu, czy to
populum opinio, et ita ad arma clament, et bella totis
pospólstwa zachowa swą wartość owa zasada
prześladowania w imię religii i jak długo w oparciu o nią
lateribus ebuccinent illi, qui debent esse pacis et
będą wzywać do broni, dopóki na surmach, ile tchu w
concordiae praecones. Quod
piersiach, trąbić będą pobudkę do wojen ci ludzie, którzy
powinni być heroldami pokoju i zgody. %7łe urzędy po-
1
arma edd.
64
64
magistratus hujusmodi incendiarios et publicae ąuietis
błażały tego rodzaju podpalaczom i burzycielom pokoju
publicznego, należałoby temu się dziwić, gdyby nie
perturbatores passi fuerint mirandum esset, nisi pate-ret
było ]asne, że również i one zostały zaproszone do to-
et eos in praedae societatem vocatos, cum aliena libidine warzystwa w podziale łupów, skoro nierzadko wyko-
rzystywały cudzą chciwość i pychą dla powiększenia
et fastu ad suam augendam potentiam saepe usos fuisse.
własnej potęgi. Któż bowiem tego nie widzi, że ci prze-
zacni mężowie byli nie tyle sługami Ewangelii, ile raczej
Quis enim non videt, hos bonos viros non tam Evangelii
posługaczami najwyższej władzy rozkazodawczej i tylko
quam imperii fuisse ministros, et prin-cipum ambitioni
schlebiali wygórowanym roszczeniom książąt i żądzy
panowania wielmożów, i o to jedynie zabiegali z nakładem
potentiorumąue dominationi adula-tos; idąue omni studio
wszelkich wysiłków i trudów, ażeby wspierać w państwie
tyranię, której w inny sposób nie byliby w stanie ustanowić
et opera allaborasse, ut in re-publica promoyerent, quam
w kościele? I na tym gruncie w większości wypadków
alias frustra affectarent in ecclesia, tyrannidem. Haec fuit
dochodziło do zawarcia zgody pomiędzy kościołem i
państwem, chociaż w rzeczywistości pomiędzy nimi,
plerumque ecclesiae et reipublicae concordia, inter quas,
gdyby tak każda z tych dwóch instytucji utrzymywała się
we własnych granicach, nie mogłaby zaistnieć żadna
si utraque suis se contineret finibus, discordia quidem
niezgoda, skoro jedna z nich starałaby się wyłącznie o
esse non potuit, dum haec mundanis ciyitatis bonis, illa
doczesne dobra dla zbiorowości obywateli, a druga o
zbawienie duszy. Ale wstyd jest tych haniebnych
animarum sa-luti unice studeret. Sed pudet haec
zarzutów" 1. Oby Bóg Wszechmogący to sprawił, żeby
raz wreszcie kiedyś głoszono Ewangelią pokoju, a urzędy
opprobria''. Faxit Deus O. M. ut aliquando Evangelium
publiczne żeby troszczyły się wiele o przystosowanie
pacis praedicetur, magistratusque civiles de sua ad legem
własnego sumienia do prawa boskiego, mniej zaś o
podporządkowanie cudzego sumienia ustawom ludzkim i
Dei confor-manda multum, de aliena conscientia legibus
jako ojcowie ojczyzny żeby wszelkie swoje wysiłki oraz
humanis alliganda minus solliciti, tanquam patres patriae zamysły kierowali ku pomnażaniu wspólnej swym
dzieciom o ile tylko nie są w stosunku do innych
ad communem liberorum suorum, quotquot non protervi,
niesforne, niesprawiedliwe ani nieużyteczne
pomyślności publicznej. A dostojnicy kościelni, skoro
non aliis iniqui nec maligni, felicitatem ciyilem pro-
już mienią się chlubnie następcami apostołów, niechże
moyendam omnia sua studia et consilia dirigant. Viri-que
idąc śladami
ecclesiastici, qui se Apostolorum successores prae-65
1
Owidiusz, Met. I 758 n.: Pudet haec opprobria nobis || Et dici
potuisse et non potuisse refelli.
65
.dicant, Apostolurum vestigiis insistentes, omissis rebus
tych apostołów i sprawy polityczne odrzucając na stronę,
politicis, saluti animarum cum pace et modestia unice w duchu pokoju i pojednania zajmują się tylko
zbawieniem dusz ludzkich! Bądz zdrowy!
incumbant! Vale.
Może nie od rzeczy tu będzie dołączyć kilka uwag o
Forsan abs re non fuerit pauca de Haeresi et Schis-mate
herezji i schizmie. Dla chrześcijanina mahometanin
hic subjungere. Mahumedanus Christiano haere-ticus vel
heretykiem ani nie jest, ani być nim nie może, i na odwrót,
schismaticus non est, nec esse potest: et si ali-quis a fide
jeżeli ktoś porzuci wiarę chrześcijańską i przejdzie na
Christiana ad Islamismum deficiat, non eo haereticus vel
islam, nie staje się przez to heretykiem ani
schizmatykiem, ale odstąpcą i przeniewiercą. Co do tego
schismaticus factus est, sed Apostata et infidelis. De his
nie ma nikt wątpliwości. Jasny stąd wniosek, że ludzie
nemo est qui dubitat. Unde constat homines diversae
należący do różnych religii nie mogą być dla siebie
religionis hominibus haereticos vel schismaticos esse non
heretykami albo schizmatykami.
posse.
Zbadajmy zatem, którzy to są należący do tej samej
Inquirendum est igitur quinam sint ejusdem religionis.
religii. W tej sprawie jest rzeczą oczywistą, że ci należą do
Qua in re manifestum est eos esse ejusdem religionis, qui tej samej religii, którzy mają jedną i tę samą regułą wiary i
kultu boskiego, i przeciwnie, ci należą do różnych religii,
unam eandemque habent fidei et cultus di-vini regulam:
którzy nie mają jednej i tej samej reguły wiary i kultu. A
illi vero religionis sunt diversae, qui eandem non habent
ponieważ wszystko, co ma związek z ową religią, zawiera
fidei et cultus regulam. Quia cum omnia quae ad istam
się w takiej regule, z konieczności więc ci, którzy są
religionem pertinent in ea reguła contineantur, necesse est
zgodni w tej samej regule, muszą zarazem być zgodni
eos qui in eadem reguła con-veniunt, in eadem etiam
również w tej samej religii, i na odwrót. W ten sposób
Turcy i chrześcijanie są wyznawcami różnych religii,
religione convenire, et vice-versa. Sic Turci et Christiani
ponieważ ci pierwsi Alkoran, ci drudzy Pismo święte
diversae sunt religionis; quia hi S. Scripturam, illi
uznają za regułę swej religii. Z tej samej racji, pod
[ Pobierz całość w formacie PDF ]