[ Pobierz całość w formacie PDF ]
go znaczenia114, twierdząc, że człowiek jest tylko ziemską istotą, która powinna
żyć tak, jak gdyby Bóg nie istniał115. Tymczasem osłabienie wrażliwości na
Boga i człowieka prowadzi nieuchronnie do materializmu praktycznego. (...) W
ten sposób wartości związane z „być” zostają zastąpione przez wartości
związane z „mieć”116.
40. Podstawową trudnością, jaka dotyka katechezę w jej funkcji
wychowawczej, to trudności związane z całością procesu wychowania
moralnego. Wiążą się one z takimi zjawiskami, jak upadek autorytetów,
promowanie mentalności konsumpcyjnej, relatywizacja wartości. W sposób
oczywisty
utrudniają
one
przekaz
katechetyczny
i
powodują,
że
wychowankowie tracą motywację do zajmowania się problematyką religijną i
ustawianiem swego życia w relacji do Boga. Wydaje się, że owe trudności są
wynikiem sygnalizowanego wyżej zjawiska kryzysu wokół zagadnienia prawdy.
Skoro bowiem nie ma prawdy obiektywnej, to istotnie niepotrzebne wydaje się
istnienie autorytetu. Jeśli dziedzina moralności stanowi jedynie
przedmiot
umowy pomiędzy ludźmi, to rzeczywiście najsensowniejsze jest zaspokajanie
potrzeb konsumpcyjnych, a nie dążenie do ukierunkowania swego życia przez
wartości, które są trudne. Skoro wartość tego, co czynimy, zależy od umowy, to
przecież nie ma obiektywnego dobra i zła, każdy ma swoją prawdę. W ten
sposób zjawiska, które utrudniają proces wychowawczy, mogą prowadzić do
113
114
115
116
CA 19.
UUS 1.
Tamże.
EV 23.
40
zablokowania wychowawczej funkcji katechezy, a to z racji niemożności
znalezienia punktów stycznych pomiędzy głoszonym orędziem a mentalnością
wychowanków.
41. Innym problemem, dotyczącym wychowania w ogóle, a mającym
istotne odniesienie do katechezy, jest zjawisko redukowania wychowania do
wykształcenia. Zjawisko to Jan Paweł II wiąże z błędem antropologicznym
materializmu i nazywa alienacją wychowawczą, w której człowiek nie staje się
bardziej człowiekiem, lecz zdobywa wykształcenie w tym celu, aby więcej
posiadać117. Istnieje zatem paląca potrzeba, by na terenie wychowania
religijnego zostało dowartościowane wychowanie do człowieczeństwa przez
kulturę. Ma to bardzo duże znaczenie również dla budzenia i pielęgnowania
wiary, gdyż wiara, która nie staje się kulturą, jest wiarą nie w pełni przyjętą,
nie w całości przemyślaną, nie przeżytą wiernie118.
Poważnym niebezpieczeństwem dla katechezy może być naśladowanie na
gruncie katechetycznym tendencji redukującej wychowanie do wykształcenia.
Redukcja ta oznaczałaby dowartościowanie jedynie wiedzy religijnej kosztem
wychowania religijnego, wszechstronnej formacji. Celem katechetycznego
przekazu w poznaniu wiary jest nie tyle przekaz informacji i wiedzy religijnej,
ile oświecenie życia ludzkiego orędziem wiary, umocnienie życia wiary oraz
uzdolnienie do jej uzasadnienia w świecie119.
42. Problemem, który może również wiązać się z redukowaniem
katechezy w jej funkcji wychowawczej, jest sprowadzanie całego przekazu
jedynie do wychowania. Po tej linii idą niekiedy oczekiwania ze strony szkoły.
Stąd też domaganie się, by lekcja religii była poszerzoną lekcją wychowawczą,
może oznaczać chęć zrezygnowania z przekazu wiedzy religijnej. Takie ujęcie
117
V 1982).
119
Zob. Jan Paweł II, W imię przyszłości kultury. Przemówienie w UNESCO (2 VI 1980), 13.
118
Jan Paweł II, List do Kardynała Sekretarza Stanu powołujący do życia Papieską Radę do Spraw Kultury (20
Zob. DOK 85.
41
jest z całą pewnością nie do przyjęcia nie tylko ze względu na pełne i integralne
rozumienie katechezy, urzeczywistniającej się we wszystkich jej funkcjach, ale
nawet ze względu na samą jej tylko funkcję wychowawczą. Zachowania
religijne oderwane od prawdy o Bogu przestają bowiem mieć
motywujące wychowawczo.
znaczenie
Katecheza jako nauczanie
43. Jedną z zasadniczych funkcji katechezy jest nauczanie. Polega ona nie
tylko, jak każde w ogóle nauczanie, na kierowaniu procesem uczenia. Istnieje
bowiem specyfika katechetycznego nauczania, jako nauczania opartego na
Objawieniu, czyli na historii Bożego działania dla dobra ludzkości.
Podobnie jak w wychowanie w wierze, tak i w nauczanie katechetyczne
wpisują się wszystkie wymienione zadania katechezy, czerpie ono ze wszystkich
źródeł i wspiera się na jej filarach.
44. Głównym celem nauczania katechetycznego jest kształtowanie wiary,
nazywane niejednokrotnie nauczaniem wiary. Wydaje się, że określenie
kształtowanie wiary jest właściwsze, bowiem wiara wiąże się nie tylko ze sferą
poznawczą. Cele poznawcze w katechezie prowadzą do umiejętności oraz do
samodzielności w posługiwaniu się narzędziami, jakie uczeń otrzymuje w
trakcie procesu nauczania. Wiedza religijna w przekazie katechetycznym winna
zachować w odniesieniu do wiary swój służebny charakter.
Religijność katechizowanych winna w trakcie katechezy
zostać
pogłębiona intelektualnie. Religijność ma bowiem prowadzić do wyznania
wiary rozumnej. Jak zauważa Jan Paweł II, złudne jest przekonanie, że wiara
może silniej oddziaływać na słaby rozum, przeciwnie, jest wówczas narażona na
poważne niebezpieczeństwo, może bowiem zostać sprowadzona do poziomu
mitu lub przesądu120.
120
FR 48.
42
Związek wiary i intelektu, a w konsekwencji także związek katechezy z
nauczaniem, wynika przede wszystkim z faktu, że zarówno wiara w Boga, jak i
wiedza o Bogu, mają odniesienie do tej samej prawdy o Bogu. Nauczanie w
katechezie ma na celu nie tylko przekazanie prawdy o Bogu, ale także ma
zachęcić i usposobić słuchaczy do przyjęcia wiary121.
45. Treści nauczania katechetycznego winny uwzględniać zasadę
integralności.
Jednakże
winny
one
być
jednocześnie
uporządkowane
hierarchicznie122, w zależności od kontekstu katechizowania i sytuacji
adresatów. W konstruowaniu programów katechetycznych powinno się nadto
[ Pobierz całość w formacie PDF ]