[ Pobierz całość w formacie PDF ]
odosobnionych ekscesów - że motywacje antysemickie geniuszem. Myślę, że odegrało to jakąś rolę w
nie są tak silne, by spowodować spontaniczne a grozne przetrwaniu klęsk, choć pytanie, czy nie przyczyniało się
działania społeczne, choć tlą się do dziś. Po kilku latach do następnych. Ale spadek, który do dziś przechował się
jednak podjęta została zorganizowana próba w przeciętnej mentalności jako tako wykształconego
8
Polaka po tych romantycznych wzlotach jest żałosny: heroicznej postawy narodowej ewangelików polskich było
poczucie jakiejś szczególnej wyższości tylko z tego męczeństwo nieugiętych pastorów i działaczy w okresie
tytułu, że jest się Polakiem, poczucie wyższości często okupacji hitlerowskiej. Symboliczne jest tu nazwisko
doprawionej religijną egzaltacją. Może zresztą egzaltacja Bursche - ale nie jedyne. Wkład polskich protestantów w
to za duże słowo: to raczej karykatura egzaltacji, kulturę polską i w walkę o byt narodowy jest tak wielki,
wyżywająca się w narodowo-religijnej rekwizytorni. że wszelkie próby wyłączania ich z naszej polskiej
wspólnoty narodowej muszą budzić ostry sprzeciw.
Warto i należy zwrócić uwagę na splot wątków
narodowych z religijnymi w tej postawie (ma to zresztą Podobnie nie sposób zgodzić się na zanegowanie żywego
tę dobrą stronę, że patriotyczna tromtadracja partyjno- bogatego udziału w kulturze polskiej od czasów
zbowidowska słabo dociera do społeczeństwa). Co to Oświecenia, a ze szczególną intensywnością od okresu
znaczy "Polak-katolik", o tym pisał obszernie, pozytywizmu, bezwyznaniowego nurtu laickiego, często
kompetentnie i celnie Bohdan Cywiński w "Rodowodach ateistycznego, niekiedy agnostycznego, wśród nich
niepokornych". Chciałbym tu zwrócić mimo to uwagę na większości bohaterów "Rodowodów niepokornych".
parę aspektów tej sprawy - bo dla odpowiedzi na pytanie Bohdana Cywińskiego i ich kontynuatorów. Trudno
"patriotyzm - ale jaki?" mają one zasadnicze znaczenie. wyobrazić sobie kulturę polską ostatniego stulecia bez
Edwarda Abramowskiego i małżeństwa Dawidów, bez
Hasło-twierdzenie o nierozłączności polskości i Wacława Nałkowskiego i Ignacego Redlińskiego, bez
katolicyzmu może mieć różne interpretacje. Rzuca się je Stefana %7łeromskiego i Andrzeja Struga, bez Stefana
przeważnie bez bliższego sprecyzowania - i dzieje się to Czarnowskiego i Tadeusza Kotarbińskiego, bez Edwarda
tak często, że można dopatrzyć się w tym metody. Lipińskiego oraz Marii i Stanisława Ossowskich, bez
Ponieważ slogan ten w najbardziej narzucającej się Antoniego Słonimskiego i Marii Dąbrowskiej, bez Leszka
interpretacji może znaczyć, że kto nie jest katolikiem, Kołakowskiego. A są to nazwiska sygnały,
nie jest pełnowartościowym, zupełnym Polakiem (jeśli reprezentujące tu często całe szkoły i nurty myśli
jest w ogóle Polakiem sensu stricto) - należałoby za polskiej, setki nazwisk Polaków, którzy wnieśli ogromny i
każdym razem, gdy się nim ktoś posłuży, wyraznie niezatarty wkład w dorobek polskiej kultury.
zaznaczyć, czy o to rozumienie go właśnie chodzi.
Niedawno można było przeczytać o nierozłączności Jedną z odmian ksenofobii jest kult "swojskości"
polskości i katolicyzmu w artykule księdza Sroki w przeciwstawiany "modom" płynącym ze świata (głównie
gdańskim "Bratniaku". Autor, interpelowany przeze mnie z Zachodu). Dziwaczność tej postawy polega głównie na
osobiście, odpowiedział, że został zle zrozumiany, chodzi tym, że jej rzecznicy przeważnie głoszą zarazem tezy o
mianowicie o to, że katolicyzm wywarł tak wielki i naszym związku z kulturą Zachodu. Dziwny związek,
wielostronny wpływ na kulturę polską, tak w nią wrósł, który ma polegać na izolowaniu się. Wygląda na to,
że kultura ta jako całość nie da się od katolicyzmu jakby zwolennicy tej postawy uważali, że związki
oderwać bez utraty swej tożsamości. Jest to teza związkami - ale już starczy tego dobrego.
rozsądna i nikogo nie powinna dotykać, choć też
[ Pobierz całość w formacie PDF ]