[ Pobierz całość w formacie PDF ]
trójpodziału i struktury hierarchicznej, która ostatecznie cechuje Rzym założony przez Romulusa.
Wychowywany na prostego pasterza, przywódca bandy młodocianych rabusiów, zabójca własnego
brata, Romulus zakłada miasto, używając podstępu. Zaimprowizowane święto rolnicze przyciąga
tubylczych Sabinów, mieszkających na wsi (a faktycznie w górach), których córki zostają porwane
przez Romulusa. W wynikłej wojnie Rzymianie zostają niemal pokonani z powodu zdrady kobiety
imieniem Tarpeja, której umiłowanie bogactwa umożliwia Sabinom zdobycie przyczółka. (Bogactwo
jest oczywiście ekonomicznym odpowiednikiem sił wzrostu i rolniczej płodności, dlatego też
wskazuje, jak zauważa Dumezil, na aspekt żeński.) Dzięki cudownej interwencji Jupitera Romulus
zdołał przetrwać pogrom, ale znajduje się w sytuacji patowej, i wtedy interweniują Sabinki, córy
jednej armii, a żony drugiej, doprowadzając do pojednania. Plutarch (%7ływoty, Romulus) ukazuje, jak
syntetyczna kategoria powstała z tego połączenia, stanowiąc rezultat logiki kombina-cyjnej
potężniejszej aniżeli wymiana komplementarna, która połączyła Trojan i Latynów. Rzymianie
przyjmują sztukę wojenną, tzn. techniki militarne tubylczych Sabinów; Sabinowie przejmują rzymskie
nazwy miesięcy, tzn. kalendarz ceremonialny/rolniczy wojowniczych najezdzców. Jednak nade
wszystko Rzymianie zyskują teraz środki do reprodukcji w postaci Sabinek i ich posagów. A potem
wszyscy żyli długo i szczęśliwie w Wiecznym Mieście.
By zagwarantować ową nieśmiertelność, konieczne są dalsze per-mutacje strukturalne. Najlepiej
będzie je omówić po porównaniu pewnych - stanowiących aluzję do Dumezila - scen, które "dopiero
niedawno zaznaczyły sukcesję władcy na wyspach Fidżi". Dumezil miał na myśli opis Hocarta
ceremonii intronizacji (yeibuli) na Lau i na Bau. Polegam na nich oraz na omówieniach
porównywalnych obrzędów ze wschodniego Fidżi. Inwestytura Tui Nayau jako władcy Lau (Sau ni
Vanua) jest w chwili obecnej naszym najlepszym zródłem, a to dzięki uwadze, jaką przywiązano do
form tradycyjnych w ostatnim takim przedstawieniu z lipca 1969 roku. Stanowić ono będzie centrum
poniższego omówienia7.
Pomijam wstępną intronizację wodza jako Tui Nayau, na wyspie Nayau, chociaż jej znaczenie będzie
brane pod uwagę. Następująca potem inwestytura Tui Nayau, jako najwyższego władcy Lau,
świadomie naśladuje legendę o pierwotnej odysei, która doprowadziła przodka posiadacza tytułu do
przejęcia władzy na Lakeba, dominującej wyspie grupy Lakua. Zatem wódz zjawia się na Lakeba,
przypływając od
103
Obcy-Król, czyli Dumezil wśród Fidżyjczyków
strony morza jako obcy na tej ziemi. Po wyjściu na ląd w najważniejszej wiosce Tubou wiedziony jest
najpierw do domu wodzowskiego (yale levu), a następnego dnia na główne miejsce ceremonialne
(rara) wyspy. Na obu etapach tej drogi pretendent prowadzony jest po ścieżce wysłanej tapa
należących do lokalnych wodzów8. Na Lau ten rodzaj tapa jest normatywnie uważany za tapa
obcego, tongijskiego pochodzenia. Pózniej, podczas ceremonii kava stanowiącej główny obrzęd
inwestytury, tubylczy wódz zawiąże wokół ramienia najwyższego wodza kawałek białego fidżyjskiego
tapa. Kolejność, w jakiej ułożone są tapa oraz kolejność działań wykonywanych na drodze do
głównego miejsca ceremonialnego rekapituluje legendarne, powiązane ze sobą przejście Tui Nayau
od tego, co obce, do domowego, od morza do lądu, od peryferii do centrum. Fidżyjska tapa, która
ostatecznie zawładnie wodzem, oznacza zdobycie przez niego ziemi: po intronizacji mówi się, że jest
w posiadaniu "tapa ziemi" (masi ni vanaud).
Zatem tapa ma głębsze znaczenie. W ogólnej praktyce rytualnej tapa stanowi "ścieżkę boga".
Zwisając z krokwi w tylnym świętym miejscu starożytnej świątyni, jest drogą, po której schodzi bóg,
by wstąpić w kapłana. Sam kapłan jest przedstawicielem - w pewnych miejscach jest malosivo,
pierwotnym i wypartym ze swego miejsca wodzem - tubylców, których Fidżyjczycy nazywają
"właścicielami" (i taukei) lub "ziemią" (na vanua), w przeciwieństwie do przybyszów, takich jak wódz,
który przybył zza morza. Ponieważ obcy-król sam jest zwycięskim wojownikiem i kanibalem, a więc
bogiem, który zstąpił na ziemię, intronizacja oznacza przeniesienie świętych ceremonii świątynnych
do innego wymiaru. Na Lau, tak jak na Moala, przywódcy dawnych grup kapłańskich (mataqali)
odgrywajÄ… kluczowÄ… rolÄ™ eskortowania pretendenta do miejsca ceremonialnego i podawania podczas
uroczystoÅ›ci intronizacyjnej kava. Ów Tui Nayau, którego wprowadzÄ… na tron Lau, jest sukcesorem
zabójstw dokonanych na rodzicach. Legenda głosi, że tytuł bierze swój początek od krwawych
czynów: mordu dokonanego na młodszym bracie przez syna starszego brata, po którym to
morderstwie nastąpiła równie krwawa zemsta syna młodszego brata dokonana na mordercy i jego
ojcu9.
Tapa ma jeszcze inne znaczenia. Tapa, które umożliwia dojście do boga/wodza i symbolizuje jego
suwerenność, to na Fidżi wyjątkowo cenny przedmiot przynależący do kobiet (i yau). Jest to
najważniejszy Produkt wytwarzany przez kobiety i jako taki stanowi główne dobro ceremonialnej
wymiany (soleva). Objęcie władzy przez wodza zostaje zapośredniczone przez przedmiot, który w
sposób znamienny symbolizuje kobiety. To samo powtórzy się, jak się przekonamy, w kulminacyj-nym
momencie epifanicznym, kiedy władca pije "kava tej ziemi". Jeśli
104
Wyspy historii
wódz zatrzyma wówczas "tapu tej ziemi", to właśnie dlatego, że zawładnął reproduktywnymi mocami
wyspy.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]